اداره کل دامپزشکی استان خوزستان

در متن اطلاعیه روابط عمومی اداره کل دامپزشکی استان خوزستان آمده است: گرمای شدید، استرس یا تنش گرمایی یکی از چالش های صنعت مرغداری می باشد، بطوریکه در فصل تابستان با وقوع دماهای بالا 40 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی بالا، کنترل شرایط محیطی یکی از عوامل بسیار مهم در پرورش طیور به حساب می آید، لذا ضروری است پرورش دهندگان صنعت طیور استان نسبت به موارد ذیل اهتمام ورزند:

•     استرس گرمایی، در نتیجه واکنش فاکتور های مختلفی مثل دمای بالای محیط، رطوبت، تابش حرارت و سرعت هوا اتفاق می افتد که از میان آنها دمای بالای محیط نقش مهمی را ایفا می کند.
•     علایم استرس گرمایی در سالن های پرورش عبارتنداز: تلاش برای دور شدن از سایر پرنده ها، حرکت به نقاط خنک تر سالن و قرار دادن بدن در مقابل جریان هوا، بالا گرفتن بال ها و دور کردن آن از بدن و در معرض هوا قرار دادن نقاط کم پر بدن، در ابتدا، له له زدن به آرامی، پر ریزی ناحیه گردن، پف کردن پرها،کاهش تحرک و فعالیت، کاهش مصرف خوراک، افزایش مصرف آب، گشاد شدن رگ های سطحی که موجب تیرگی پوست می شود و کاهش جریان خون در اندام های درونی و له له زدن شدید می باشد.
•      دمای طبیعی بدن جوجه ها حدود 41 تا 42 درجه سانتی گراد است و دمای مناسب محیط برای رشد حداکثری آنها هم بین 18 تا 21 درجه سانتی گراد است لذا بررسی ها نشان داده اند که استرس گرمایی موجب کاهش مصرف خوراک به میزان 16٫4 درصد، کاهش وزن به میزان 32٫6 درصد و افزایش ضریب تبدیل غذایی به میزان 25٫6 درصد می گردد و به عبارت دیگر حدود 30 درصد هزینه بیشتر و حدود 16 درصد درآمد کمتر نتیجه استرس گرمایی حاد است.
•      رطوبت بالا به عنوان عامل تشدید کننده دما موجب کاهش کارایی تبخیر آب در شش و کاهش اثر مفید له له زدن می شود که با افزایش دفعات تنفس دفع دی اکسید کربن از شش ها افزایش یافته و در نتیجه آلکالوز تنفسی در اثر افزایش PH خون ایجاد می گردد که در این شرایط فسفات و پتاسیم خون کاهش، سدیم و کلر خون افزایش و در نتیجه رشد و تولید شدیدا" تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش می یابند.
•     کنترل تنش گرمایی، نیازمند مدیریت دقیق واحدهای پرورشی است و  تأمین رفاه پرنده و فرمولاسیون دقیق جیره متناسب با نیاز پرنده را می طلبد از این رو استراتژی های مدیریتی مختلفی از جمله ساخت سایه بان، عایق بندی سالن و بخصوص سقف، تغییر زمان خوراک دهی، افزایش جریان هوا روی سطح پرنده، افزایش تهویه، استفاده از مه پاش در سالن های بسته و متراکم، تنظیم سیستم روشنایی و خاموشی سالن، دسترسی آزادانه به آب خنک و تمیز، عادت پذیری جوجه به دمای بالا و تغییر شکل خوراک، ترکیب مواد مغذی خوراک، استفاده از الکترولیت ها و مکمل های ویتامینه برای کاهش اثرات منفی استرس حرارتی در واحد های پرورشی لازم است اجراء شود.
•     تراکم به دلایل متعدد، یکی از عوامل بسیار موثر استرس گرمایی ایجاد شده در گله است و تراکم گرمای متابولیک تولید شده بین پرنده ها را به دام انداخته و خروج گرما از بدن طیور را تا 40 درصد کاهش میدهد و همچنین در تراکم بالا دسترسی پرنده به فضای خالی و آبخوری که هر دو در دفع گرما موثرند کاسته می شود بنابراین کاهش تراکم در فصول گرم به مدیریت بهتر استرس گرمایی کمک می کند.
•  جنس نر پرنده ها نسبت به جنس ماده و مرغ های گوشتی نسبت به مرغ های تخم گذار نسبت به استرس گرمایی حساسیت بیشتری دارند و پرندگان مسن تر به دلیل افزایش اندازه جثه و کاهش پوشش پر به عنوان عایق، توانایی کمتری در دفع گرمای مازاد بدن دارند.
•       بهترین روش برای خنک نگه داشتن پرنده، تأمین جریان هوای مطلوب در سطح پرنده درسالن است که با تهویه مطبوع در سالن علاوه بر تأمین هوای تازه و خنک می توان گاز های مضر آمونیاک و CO2، رطوبت، گرد و غبار مازاد سالن و اثرات استرس حرارتی را به حداقل رساند.
•      در زمان استرس حرارتی، پرندگان به طور طبیعی 2 الی 4 برابر زمان قبل آب مصرف می کنند که در نتیجه عمل نفس نفس زدن، بخار آب زیادی از بدن دفع میشودو می بایست با تأمین آب خنک و تمیز پرنده را تشویق به نوشیدن آب کرد، لذا در فصول گرم سال می توان 25 درصد فضای آب خوری ها را بیشتر از فصول سرد سال در نظر گرفت و افزودن ویتامین ها و الکترولیت ها به آب آشامیدنی از استراتژی های مهم کاهش استرس حرارتی در مزارع پرورشی طیور می باشد.
• یکی دیگر از راهکارهای کاهش اثرات ثانویه استرس حرارتی، خوراک دهی پرندگان در ساعت خنک شبانه روز (صبح، غروب و شب) جهت تحریک بیشتر مصرف دان است که تغییر زمان مصرف خوراک، شاخص بسیار خوبی برای تحریک بیشتر طیور به مصرف خوراک است.
• با توجه به شدت استرس گرمایی، تنظیم بالانس جیره غذایی از نظر انرژی و پروتئین به نفع انرژی به کاهش اثرات استرس گرمایی کمک قابل توجهی می کند که در این راستا افزودن ویتامین  C کمک قابل توجهی به بهبود شرایط تولید و رشد می نماید، همچنین افزودن بتائین به خوراک کمک می کند تعادل آب و الکترولیت سلول ها به نحو بهتری در بدن پرنده صورت گیرد.
• در استرس گرمایی افزایش سطح ویتامین ها و مواد معدنی و استفاده از الکترولیت ها در آبخوری تا 3 روز و استفاده از بی کربنات سدیم ( جوش شیرین ) برای برگرداندن تعادل اسید - باز که به دلیل له له زدن به هم می خورد، هم در گله های گوشتی و هم در گله های تخمگذار با جبران آلکالوز تنفسی به بهبود عملکرد، تولید و کیفیت پوسته (در مرغان تخمگذار ) کمک بسیار زیادی می کند.
• از دیگر عوامل تغذیه ای افزایش سهم چربی در جیره و کاهش نشاسته و فیبر در خوراک است که با کاهش تولید حرارت در دستگاه گوارش به بهبود مصرف خوراک و کاهش استرس گرمایی کمک می کند.
• - اجرای دقیق موازین امنیت زیستی به ویژه واکسیناسیون به موقع گله ها میتواند سطح ایمنی طیور در برابر بیماری ها را بالا برده تا در شرایط تنش گرمایی یا در وضعیت بد جوی که احتمال گسترش بیماریها بیشتر میشود، پرندگان موجود در سالن از تیتر حفاظتی مناسبی برخوردار باشند لذا توصیه اکید میشود اجرای برنامه واکسیناسیون در فصول گرم در ساعات خنک روز انجام شود.
• یکی از نکات مهم و اغلب فراموش شده علاوه بر هشیاری و سرکشی کارگران، تعبیه زنگ هشدار مجزا برای سیستم تهویه است که در صورت هرگونه اختلال در تهویه در تابستان می تواند نتایج فاجعه بار به همراه داشته باشد و همچنین تجهیز به سیستم برق اضطراری آماده بکار برای مواجهه با قطع برق سراسرس بسیار ضروری و مهم است.
• امروزه علاوه بر امکانات هواشناسی پیشرفته، ارتباطات و اینترنت نیز به راحتی در اختیار اکثر افراد می باشد به نحوی که پیش بینی های 5 روزه دما با دقت قابل قبول، برای تمام نقاط، قابل دستیابی است و با استفاده از آن می توان وقوع گرما و استرس گرمایی را پیش بینی و چاره اندیشی نمود.

روابط عمومی و اطلاع رسانی اداره کل دامپزشکی استان خوزستان